11 Μαρτίου 2011, 2’46 το μεσημέρι, Ιαπωνία
Η Ιαπωνία σείεται από το θηριώδη σεισμό των 9R, έναν από τους μεγαλύτερους στην ιστορία όλου του κόσμου. Ο σεισμός έχει επίκεντρο ανοιχτά από την ανατολική ακτή της Ιαπωνίας και γεννά ένα δολοφονικό παλιρροϊκό κύμα. Το τσουνάμι ξεπερνά τα 10 m στην περιοχή του επικέντρου και φθάνει ως και 39 m ύψος. Σαρώνει τα περισσότερα από τα πετάσματα που είχαν χτίσει οι Ιάπωνες μπροστά από ευαίσθητες περιοχές, πλημμυρίζει μια έκταση περίπου 560 km2 και φθάνει σε απόσταση ως και 10 km από την ακτή.
Η καταστροφή είναι αναπάντεχη και καταστροφική για δύο λόγους. Πρώτον, γιατί οι προβλέψεις των ιδιαίτερα εξειδικευμένων στους σεισμούς Ιαπώνων είναι άστοχες. Κανείς τους δεν αναμένει σεισμό στην περιοχή αυτή και ιδιαίτερα σε τέτοιο μέγεθος. Δεύτερον, γιατί μαζί με την ατυχή πρόβλεψη (και την αντίστοιχη πρόληψη) του γιγάντιου κύματος, ο πυρηνικός σταθμός Fukushima-Daichi γίνεται έρμαιο της τεράστιας ορμής που κουβαλά το τσουνάμι. Μαζί με τις πλημμύρες, τις καταστροφές, και τους περίπου 20’000 νεκρούς που προκαλεί (οι περισσότεροι από πνιγμό), το τσουνάμι καταστρέφει μέρος του πυρηνικού σταθμού παραγωγής ενέργειας, πριν προλάβουν οι επιστήμονές του να αντιδράσουν ολοκληρωτικά στο συναγερμό που στο μεταξύ έχει σημάνει εξαιτίας του σεισμού και προβούν στο κλείσιμο των αντιδραστήρων.
Η καταστροφή των συστημάτων ψύξης είναι η κρισιμότερη από όλες. Οι βασικές και οι εφεδρικές γεννήτριες παροχής ενέργειας για τα συστήματα ψύξης παρασύρονται από το τσουνάμι και οδηγούν σε παύση της λειτουργίας των κυκλοφορητών νερού που απάγουν θερμότητα από την καρδιά του αντιδραστήρα. Σύντομα, η υπερθέρμανση του αντιδραστήρα οδηγεί σε έκρηξη και σημαντική ποσότητα ραδιενεργών ισοτόπων, προϊόντων της σχάσης πυρηνικού καυσίμου στην καρδιά, απελευθερώνεται στην περιοχή γύρω από τον πυρηνικό σταθμό. Η καταστροφή του αντιδραστήρα εξαιτίας του τσουνάμι τοποθετεί το “λιώσιμο” του αντιδραστήρα σε πυρηνικό συμβάν κλίμακας 7 (το Τσερνόμπιλ ήταν αντίστοιχα 2 κλίμακες ψηλότερα, 9). Περίπου 700 τόνοι ραδιενεργού νερού (δηλ. νερού με διαλυμένα ραδιοϊσότοπα) απελευθερώνονται στη θάλασσα και ακολουθούν το ρεύμα που τα παρασέρνει ανατολικά προς τη Χαβάη και τις δυτικές ακτές του Καναδά και των ΗΠΑ. 3 χρόνια μετά, συντρίμια και σχετικά αυξημένη ποσότητα ραδιενέργειας εντοπίζεται στις περιοχές αυτές.
Η αντίδραση των Ιαπωνικών αρχών, των πυρηνικών επιστημόνων της Ιαπωνίας που εθελοντικά προσφέρουν τις υπηρεσίες τους από όλα τα μέρη της Ιαπωνίας εκ περιτροπής και του πληθυσμού που εκτελεί τις οδηγίες των αρχών πειθαρχημένα και χωρίς πανικό κερδίζουν τη μάχη ενάντια στις άμεσες συνέπειες του πυρηνικού ατυχήματος. Κανένας νεκρός από άμεση ακτινοβόληση, οι εργάτες καθαρισμού εναλλάσσονται, ώστε να βρίσκονται πάντα κάτω από το όριο δόσης για εργαζομένους σε χώρες με ακτινοβολίες, συνεχείς μετρήσεις τον ευρύτερο πληθυσμό με έμφαση στα παιδιά και τις ευαίσθητες ομάδες συνοδεύουν φαρμακευτικά αντίμετρα.
Ποια είναι η κατάσταση όμως σήμερα;
Είναι σαφές ότι η καταστροφή στην Φουκουσίμα είναι ιδιαίτερης σημασίας. Πρέπει όμως να γίνει σαφές ότι ο λόγος πρόκλησης του πυρηνικού συμβάντος δεν ήταν ούτε η απροσεξία, ούτε η ξεπερασμένη τεχνολογία, ούτε η ανθρώπινη αμέλεια στην τήρηση των πρωτοκώλων λειτουργίας και ασφάλειας του πυρηνικού εργοστασίου. Είναι ένα τυχαίο γεγονός, μια φυσική καταστροφή που από μόνη της απέφερε πολύ μεγαλύτερη καταστροφή και πολύ περισσότερα ανθρώπινα θύματα σε σχέση με την έκλυση της ραδιενέργειας. Η πρώτη έκθεση αξιολόγησης των επιπτώσεων από το πυρηνικό συμβάν, όπως παρουσιάστηκε επίσημα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) και τη Διεθνή Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας (IAEA) είναι σαφής, τόσο για τις βραχυπρόθεσμες, όσο και για τις μακροπρόθεσμες συνέπειες του συμβάντος. Κανένα ανθρώπινο θύμα, μερικές ζημιές σε καλλιέργειες που σήμερα έχουν ήδη αρχίσει να επανέρχονται σε φυσιολογικούς ρυθμούς σε απόσταση 30 km από το εργοστάσιο. Ήδη κάποιες από τις γειτονικές επαρχίες έχουν άρει τον αποκλεισμό στους κατοίκους τους, προσπαθώντας να επαναφέρουν τη ζωή στους πρότερους ρυθμούς.
Είναι προφανές ότι θα ήταν καλύτερο να μην μπει η Ιαπωνία και η Διεθνής Κοινότητα στην κατάσταση εγρήγορσης και να μην κινδυνέψει ένα μεγάλο μέρος των Ιαπώνων κατοίκων της περιοχής. Όμως η έγκαιρη και -κυρίως- η επιστημονικά άρτια αντιμετώπιση της κρίσης δείχνει ότι η διεθνής κοινότητα έχει πλέον και το τεχνολογικό υπόβαθρο και τις διαδικασίες να διαχειριστεί ανάλογα περιστατικά, τα οποία ξεφεύγουν από την κανονικότητα και το πλαίσιο αρχών λειτουργίας και ασφάλειας των εγκαταστάσεων παραγωγής πυρηνικής ενέργειας. Στην περίπτωση της Φουκουσίμα, καθοριστικό ρόλο έπαιξε η εξοικείωση του πληθυσμού με τη σεισμικότητα της περιοχής, η υπακοή σε οδηγίες των αρχών που ενημέρωσαν τους πολίτες άμεσα (οι πολίτες έλαβαν SMS στα κινητά τους από τους σταθμούς ανίχνευσης τσουνάμι) και η ιδιαίτερα η πειθαρχημένη αντιμετώπιση μιας σοβαρής κρίσης.
Το συμβάν στη Φουκουσίμα έβαλε την Ιαπωνία σε ενεργειακές περιπέτειες. Υπό την πίεση της κοινής γνώμης όλοι οι πυρηνικοί σταθμοί της χώρας έκλεισαν έστω και προσωρινά για έλεγχο. Για μια βιομηχανικά αναπτυγμένη χώρα όπως η Ιαπωνία, η απουσία ενεργειακού αποθέματος ισοδυναμεί με στραγγαλισμό και επιβράδυνση της ανάπτυξης. Αυτό εξηγεί και τη γρήγορη επάνοδο λειτουργίας πολλών από τους πυρηνικούς σταθμούς. Άλλωστε ήδη το Τόκυο έχει επίπεδα δόσης από ακτινοβολία χαμηλότερα από το Λονδίνο και το Παρίσι, όπως ανακοινώθηκε μόλις προχθές.
Ας ελπίσουμε ότι η Φουκουσίμα θα αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση: όχι της καταστροφής, αλλά της απόκρισης που έσωσε χιλιάδες ζωές.
An Isotopia 